Thanatomorphose (2012)

  Młoda kobieta właśnie wprowadziła się do nowego mieszkania, gdzie na noc często zachodzi do niej jej gwałtowny chłopak, który lubi od czasu do czasu podnieść na nią rękę. Podczas wyjątkowo brutalnego seksu, dziewczyna nabawia się siniaków, ale nie przejmuje się tym zbytnio, najwyraźniej przyzwyczajona do takiego stanu rzeczy. Oddaje się ona swoim codziennym zajęciom, jak sprzątanie, gotowanie, makijaż i wyjścia do pracy. Pasja, która kiedyś pozwalała jej rzeźbić, całkowicie się ulotniła, odmówiono jej stypendium na studia, a jej ostatnie dzieło stoi i kurzy się nieskończone w schowku. Dziewczyna potrafi znaleźć ujście dla swoich ledwo już zipiących emocji jedynie w orgazmie, którego sama sobie dostarcza co noc. Nawet fakt, że siniaki ciemnieją i rozprzestrzeniają się coraz bardziej, a włosy i paznokcie wypadają, nie jest w stanie wzbudzić w niej większego zainteresowania. W końcu zamyka się na cztery spusty w mieszkaniu, całkowicie odcinając się od świata zewnętrznego, po to by w samotności być świadkiem stopniowego gnicia swojego ciała...

  Słowo "thanatomorphose" ("tanatomorfoza") wywodzi się z greki - "thanatos" ("śmierć") + "metamorphosis" ("przemiana") - i oznacza zmiany, jakie następują w organizmie po śmierci, czyli po prostu naturalny rozkład martwych komórek. Fabuła Thanatomorphose, debiutanckiego obrazu Érica Falardeau, w całości traktuje właśnie o tym prostym, acz sugestywnym temacie. Jest mieszkanie, w nim dziewczyna, od czasu do czasu pojawiający się chłopak... i to wszystko. Postacie są bezimienne, włącznie z główną bohaterką, ale to nie ma znaczenia, bo w końcu przecież i tak to nie imię określa człowieka... Film jest podzielony na trzy części, z czego pierwsza i zarazem najdłuższa prezentuje nam protagonistkę oraz jej miałkie, puste życie. Apogeum dnia ma dla niej miejsce podczas cowieczornej masturbacji, następującej po tym, gdy jej wymagający uległości "ukochany" opuszcza mieszkanie. Kiedyś lubiła rzeźbić i z tego tytułu stara się nawet o stypendium na studia, ale na przeszkodzie do realizacji kariery artystki stoi niemoc twórcza; dziewczynie już nawet nie zależy na swojej pasji. Nic jej się nie chce, a seks z chłopakiem uprawia chyba tylko z braku czegoś lepszego do roboty. Pewien brutalny stosunek płciowy zapoczątkowuje u niej tanatomorfozę za życia, postęp której jest głównym (i jedynym) wątkiem fabuły.

  Thanatomorphose może wydać się strasznie nudnym filmem, zwłaszcza podczas pierwszych pięćdziesięciu minut seansu, w których nie dzieje się praktycznie nic: dziewczyna chodzi po domu nago lub w samej bieliźnie, rozpakowuje kartony, sprząta, gotuje, myje się, a w przerwach wypadają jej włosy i paznokcie, czym jednak nie przejmuje się zbytnio. Chociaż wiadomo, że nie szykuje się dla niej nic dobrego, a wiszące nad nią "przekleństwo" można wyczuć już od samego początku, to trzeba spojrzeć prawdzie w oczy - oglądanie codziennych czynności domowych jakiejś obcej osoby, której nie znamy nawet imienia, do najciekawszych rzeczy nie należy... dlatego pewnie film zbiera głównie negatywne opinie. Krytyków zachwalających obraz Falardeau jest niewiele, co łatwo zrozumieć, gdyż Thanatomarphose z pewnością nie zachwyca w podręcznikowym znaczeniu tego słowa.

  Od samego początku akcja toczy się leniwie. Fabuła skupia się praktycznie tylko na głównej bohaterce, przez cały film zamkniętej w domu, a dwie postacie drugoplanowe - chłopak i napalony adorator - służą jedynie pełnemu zarysowaniu stanu mentalno-duchowego dziewczyny. Częścią tragedii bohaterki jest jej niemożność ustanowienia bliskości emocjonalnej z otaczającymi ją ludźmi... Wygląda nawet na to, że nie potrafi ona nawiązać kontaktu z samą sobą. Dziewczyna jest osowiała, beznamiętna i ciągle znudzona, lecz nie chce jej się próbować przerwać tej nudy. Jedyna prawdziwa pasja - rzeźbiarstwo - już nie cieszy. Seks z chłopakiem to tylko przykry obowiązek i równocześnie jedyny sposób, by utrzymać go przy sobie. Siniaki, jakich dziewczyna nabawia się podczas jednej z wielu "namiętnych" nocy, też nie są niczym wyjątkowym - chłopaka po prostu czasami ponosi. Jednak tym razem rany nie goją się. Dziewczyna jest martwa w środku, jej ciało musi więc zgnić jak zwykłe zwłoki.

  Chociaż pierwsza część filmu, w której objawy rozkładu nieśmiało dają o sobie znać (pierwszy paznokieć odpada po ok. dziesięciu minutach), nie należy do dynamicznych czy wyjątkowo wciągających, to przekaz jest bezwzględnie bezpośredni - życie dziewczyny jest puste, tak samo jak ona sama. Nicość jest wykrzykiwana widzowi prosto w twarz w każdej scenie i ujęciu, w każdym dialogu i ciszy: puste mieszkanie, puste łóżko, pusty człowiek... Człowiek, który ze swoją wewnętrzną próżnią już dawno się pogodził i nie ma zamiaru jej zapełniać, ponieważ nawet nie wie jak. Klimat ten jeszcze bardziej podkreślają utwory w wykonaniu skrzypków pogrzebowych pod dyrektą Rohana Kriwaczek - brytyjskiego kompozytora uznawanego za autorytet w dziedzinie skrzypcowej muzyki żałobnej. Beznadzieja i śmierć biją odbiorcę zarówno po oczach, jak i uszach, co zaraz przed przejściem do drugiej części obrazu osiąga poziom prawie nie do wytrzymania...

  Thanatomorphose w końcu nabiera "troszkę" odmiennego charakteru. Nadal mamy dziewczynę, zamkniętą w domu, samotną... Ale coraz bardziej odrażającą, zgniłą, szaloną i zdesperowaną. To tutaj uświadczymy gore z prawdziwego zdarzenia, na pewno będącego w stanie złamać każdego twardziela mogącego poszczycić się stalowym żołądkiem. Wykonawcom charakteryzacji niewątpliwie należy się wielkie uznanie i szacunek za wykwintny kunszt zawodowy, który w dziele Falardeau zaowocował tak niezwykłym realizmem. Ciało dziewczyny z dnia na dzień wygląda coraz wstrętniej, staje się czarne i oślizgłe, zaczynają żywić się nim larwy, czemu my możemy się przyglądać do woli nie tracąc ważnych szczegółów, bo wszystko zostaje nam zaserwowane za pomocą licznych zbliżeń. Najpierw odpadają palce, uszy, a potem cała ręka. Młoda kobieta skrzętnie dokumentuje swój proces rozkładu, robi zdjęcia i przechowuje swoje nadgniłe organy w słoikach. Wszyscy fani soczystych, trupich widowisk podczas seansu prawdopodobnie będą piać z zachwytu, oczywiście jeśli wymioty w przełyku pozwolą im na artykulację dźwięków.

  Trzecia część filmu, najkrótsza, to praktycznie już samo zakończenie. Thanatomorphose to nie Hollywood, nie ma więc co liczyć na niespodziewane zwroty akcji. Pustka, śmierć i zgnilizna towarzyszą głównej bohaterce od początku do samego końca. Jest rozkład... i nic. Życie nie ma sensu, bo i tak wszyscy przejdziemy tanatomorfozę i nawet przyklejaniem ramienia na taśmę klejącą niewiele zdziałamy. Dziewczyna nie jest wyjątkiem - ona zawsze o tym wiedziała i pogodziła się z losem zawczasu, zrezygnowana kładąc się do trumny za życia. Cała fabuła to jedynie opowieść o młodej kobiecie, która w depresji i zapomnieniu pozwola sobie umrzeć. Wielu zarzuca Falardeau, że taki scenariusz to żaden scenariusz, a wykonanie też mierne, bo co to za pomysł, żeby kręcić film z praktycznie tylko jedną postacią i osadzić całą akcję w jednym mieszkaniu? Za formą Thanatomorphose z pewnością stoi głodowy budżet, ale czy przeszkodził on reżyserowi w zrealizowaniu swojej wizji, albo w rzuceniu jej z impetem publice prosto w wykrzywione obrzydzeniem twarze? Dla mnie odpowiedź brzmi: nie! Ba, brak funduszy jeszcze pomógł twórcom wprawić w ruch kreatywność, co zaowocowało przytłaczającym, klaustrofobicznym obrazem o duszącej atmosferze, przystrojonym tak boskimi efektami praktycznymi, że można bez wyrzutów sumienia pozwolić swojej szczece  opaść z hukiem na podłogę.

  Thanatomorphose - ja jestem zdecydowanie na tak! Muszę przyznać trochę racji malkontentom głoszącym, jaki to ten film nie jest nudny i bez treści, a gra aktorska beznadziejna, gdyż nie da się zaprzeczyć, że pierwsza część może nużyć i wszystko, poza krwawymi scenami, jest sprowadzone do ekstremalnego minimalizmu. Uważam jednak, że ocenianie obrazu Falardeau przez pryzmat jego czynników pierwszych mija się z celem. Ten film nie jest po to, żeby w podnieceniu śledzić pasjonujące wybryki bohaterów. Jako widzowie mamy dać się ściągnąć dziewczynie na samo dno jej umysłu w depresji, poczuć razem z nią izolację od świata i bezpieczeństwo, jakie iluzorycznie daje jej klaustrofobiczna przestrzeń nieumeblowanego mieszkania. Słuchając muzyki żałobnej mamy oddać się myślom o śmierci i bezsensownej wegetacji, stwarzającej pozory prawdziwego życia, a patrząc na stopniowy rozkład bohaterki mamy czuć żal i obrzydzenie, przerażeni jej obojętnością. Emocje, jakie płyną z seansu trudno jest opisać słowami, ale jedno jest pewne - Thanatomorphose jest filmem, który sięga do naszego wnętrza i zostawia tam swój trwały ślad. Jedyną "wadą" obrazu, uniemożliwiającą mu zdobycie szerszego uznania, jest to, że zarówno pod względem formy, jak i treści, nie jest on dla każdego, a i fanom niekonwencjonalnego, niszowego kina polecałabym sięgnąć po tę pozycję jedynie, jeśli właśnie są w wyjątkowym nastroju na mocne, odstręczające w swej dosłowności dzieło.

Ocena: 8/10

***

Zapraszam do śledzenia mojego profilu na filmweb.pl.